22 қаңтарда күштік құрылым өкілдерімен жиын өткізген президент Қасым-Жомарт Тоқаев қаңтар оқиғасында қаза болған әрбір адамның өлімін мұқият зерттеу қажеттігін айтты. Бұл жөнінде Ақорданың баспасөз қызметі хабарлады.

"Қоғам [қаңтар] оқиғасы жөнінде жорамал мен өсек-аяңдарға сүйеніп пікір қалыптастырмауы тиіс. Бұған жол беруге болмайды. Азаматтар биліктің ашықтық пен заңдылықты қамтамасыз етіп отырғанын көруі тиіс" деді Тоқаев.

Ақорда таратқан ақпаратқа қарағанда, күштік құрылым өкілдері Тоқаевқа қаңтар оқиғасына байланысты тергеу амалдары жалғасып жатқаны жөнінде есеп берген.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Талдықорғандағы қантөгіс. Әскерилер бейбіт адамдарды неге атты?

Қаңтар оқиғасынан кейін Қазақстанның түкпір-түкпірінде бейбіт азаматтардың қаза болғаны жөнінде көп ақпарат шыққан. Олар жөнінде Азаттық та көп жазды.

Құқық қорғаушылардың айтуынша, қаза болғандар, жараланғандар және ұсталғандар арасында бейбіт тұрғындар бар. Ресми мәлімет бойынша, опат болғандар арасында балалар мен әйелдер де бар. Олардың қандай жағдайда қаза болғаны белгісіз.

Билік қаңтар оқиғасының салдарынан кемінде 227 адам қаза болғанын айтқанмен олардың тізімін жарияламады. Бұған дейін азаматтық қоғам өкілдері, белсенділер мен құқық қорғаушылар олардың тізімін туыстарының және куәгерлердің көмегімен өз бетінше жинай бастаған.

Халықаралық қауымдастық қаңтар оқиғасы кезіндегі күш қолдану мен азаптауларды айыптады. Осы аптада Еуропарламент Тоқаевтың "ескертусіз оқ ату" туралы бұйрығын, адамдардың "жосықсыз ұсталып", "азапталып жатқанын" айыптап, жауапты шенеуніктерге санкция салуды ұсынатын қарар қабылдаған.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Ақсаған, балдақпен жүрген, жараланып таңылған жастар" Адвокат тергеу изоляторындағы жағдай туралы айтты

Orda сайты Қазақстан аумағында бір жабылып, қайта ашылды. Сайттың жабылғанын 4 мамырда күндіз сайттың басшысы журналист Гүлнар Бажкенова хабарлады.

“Елімізден басқа аумақта сайтымыз ашылып тұр. Сайттың қазақша және ағылшынша нұсқалары қалыпты істеп тұр” деп жазды ол Facebook-та.

Оның сөзінше, редакция мәселені шешуге шамасыз. “Бәрі ықпалды лауазымды тұлғаларға байланысты” деді ол.

Журналист ҚазТАГ агенттігіне сайтпен проблема 3 мамыр кеште басталғанын, сол кезде бір ашылып, бір ашылмай тұрғанын, ізінше мүлде жабылып қалғанын айтты. Ол мұны редакцияның "тәуелсіз" саясатымен байланыстырып, "жарты жылдан бері келіссөз жағдайында" өмір сүріп жатқанын айтты. Бірақ нақты кіммен не жөнінде келіссөз жүргізіп жатқанын нақтыламады.

"Егер бәрін айтсам, мені мүлде жауып тастай ма деп қорқамын. Бірақ бұл белгілі бір мақалалармен тіке байланысты емес, мұның барлығы маған қатысты" деді Орда жетекшісі.

Жексенбі күндіз сайттың ашылмай тұрғанын Азаттық тілшісі де байқады. Интернет веб-ресурс бірнеше провайдерден ашылмай тұрды, бірақ VPN-мен оңай ашылып тұрды.

Уәкілетті органдар ақпаратқа түсініктеме бермеді.

ҚазТАГ-тың жазуынша, Бажкенова кейін мәдениет және ақпарат министрлігі өкілдерінің редакцияға хабарласып, мәселені шешуге көмектесетіндіктерін айтқан. Orda сайты қазір ашылып тұр.

Қазақстанда ақпарат құралдарының сайттары мен әлеуметтік желілердің жұмысы баяулауы немесе ашылмай қалғаны жөнінде ақпарат шығып тұрады. "Әділ сөз" баспасөз қорғау ұйымының мәліметінше, кейінгі айларда елде TikTok жұмысы баяулап, "Ахуал сегодня" YouTube арнасының контенті шектелген.

Freedom House халықаралық адам құқықтары ұйымының "Интернет еркіндігі" есебінде Қазақстан тағы да "интернеті еркін емес ел" қатарында аталған. Кейінгі бір жылда Қазақстан "интернет пайдалану", "контентті шектеу" және "қолданушы құқығын бұзу" жөнінен бұрынғыдан еш өзгермеген.

Украинадағы соғыс барысында "ядролық қару қолдануға қажеттілік болмады". Ресей президенті Владимир Путин "Россия" мемлекеттік телеарнаның тілшісі Павел Зарубинге берген сұхбатында осылай деп мәлімдеді. Зарубин өзінің телеграм-арнасында Путиннің билікте отырғанына 25 жыл толуына орай түсірілген фильмнен үзінді жариялаған. Фильм жексенбі күні кешке көрсетілмек.

Путиннің айтуынша, соғыс барысында Ресейдің "қателескенін қалап, оны арандатқысы келгендер" болған. Оның сөзінше, Украинадағы соғысты "Ресейге қажет нәтижемен" "қисынды түрде соңына" дейін жеткізуге Ресейдің шамасы бар және ол үшін "ядролық қаруды қолданудың" қажеті жоқ.

Путин сонымен бірге болашақта "орыс халқының украиндық бөлігімен" (сұрақтың өзі солай құрылған және Путиннің өзі де бұған дейін украиндар мен орыстарды "бір халық" санайтынын білдірген) табысу қажеттігін де мәлімдеді.

Сұхбат 27 наурызда жазылған.

Ресей Украинаға басып кіргеннен кейін Путин ядролық қару қолдану мәселесін бірнеше рет айтқан және оны "қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қажет ең соңғы амал" деп атаған. Былтыр Ресей ядролық қаруды пайдалану мүмкіндігін кеңейтетін өзінің ядролық доктринасына өзгеріс енгізген. Жаңа доктринаға сәйкес, мысалы, Ресей аумағы ядролық емес қарумен жаппай атқыланған жағдайда және тіпті мемлекеттің өмір сүруіне қатер төнбесе де, осы жағдай ядролық қару қолдануға негіз бола алады.

Батыс ақпарат құралдарының жазуынша, атап айтқанда Financial Times дереккөздерге сүйене отырып, 2022 жылы күзде Ресей әскері шегінген кезде Ресейдің ядролық қару қолдануы мүмкін екенін жазған. Мәскеуді ядролық қару қолданудан сол кезде Қытай айнытқан деп айтылады, мұны АҚШ-ты сол кездегі мемлекеттік хатшысы Энтони Блинкен де айтқан.

Йемен ұшырған баллистикалық ракета жексенбі күні таңертең Израильдегі Бен-Гурион халықаралық әуежайы маңына түсті. Израиль ақпарат құралдарының хабарлауынша, кемінде бір адам зардап шеккен. Автомобиль жолы бүлінген. Жергілікті ақпарат құралдары жарылыс болған орындардан видео жариялады.

Израильдің қорғаныс әскері ракетаны атып түсіруге тырысқанмен әуежай маңына түскенін растады. Ведомствоның ресми мәлімдемесінде оқиға зерттеліп жатқаны айтылған.

Әуежай жұмысын тоқтатты.

Йеменнің едәуір бөлігін бақылайтын және баллистикалық ракеталары бар ираншыл "Ансар Алла" (хуситтер) тобы бұған дейін Газа секторында әскери қимылды тоқтатуды талап етіп, Израиль аумағына талай ракета жіберген. Әдетте мұндай ракеталарды әуе қорғаныс жүйесі атып түсіреді.

Хуситтер сонымен бірге Араб шығанағы мен Қызыл теңізде Израиль мен оның одақтастарына қатысы бар кемелерді атқылайды. Өз кезегінде Израиль де Йемендегі хуситтердің нысандарына соққы жасаған.

Сербия президенті Александр Вучич АҚШ-қа сапарын үзіп, Сербияға оралды. Сенбі күні ол Белградтағы әскери-медицина академиясына жатқызылды деп жазды серб басылымдары. Дәрігерлердің сөзінше, Вучичтің жағдайы "тұрақты әрі қанағаттанарлық", алайда ол жақын күндеріне қызметіне оралмайды.

Сербия қаржы министрі Синиша Мали ізінше сенбі күні кешке Вучич ауруханадан шығарылғанын айтып, президенттің тәуірлігенін жеткізді.

Сербия қорғаныс министрлігіне қарасты денсаулық сақтау басқармасының жетекшісі, кардиолог-дәрігер профессор Драган Динчичтің мәлімдемесіне қарағанда, Вучич АҚШ-қа сапарлап жүргенде кенет кеудесі қатты ауырған. Дәрігерлер оның қан қысымы көтерілгенін анықтаған. Динчичтің айтуынша, кейінгі он жылда президент үш рет осылай ауырған. Дәрігердің сөзінше, Сербияға ұшу кезінде президент өзін тәуір сезінген.

Вучичтің өзі ешқандай мәлімдеме жасаған жоқ.

АҚШ-қа сапары алдында Вучич ол жақта АҚШ республикалық партияның бірнеше лауазымды өкілімен кездесетіні хабарланған еді. Өзін нашар сезінгенге дейін Сербия президенті Флоридада Нью-Йорктің бұрынғы мэрі, Дональд Трамптың бұрынғы адвокаты Рудольф Джулианимен, республикашылдардың өкілі Клаудиа Тенни және серб кәсіпкерлерімен кездесіп үлгерген.

• Бұған дейін Сербия президенті АҚШ-қа сапарынан кейін Мәскеудегі әскери парадқа қатысатынын мәлімдеген еді. Еуроодақ өкілдерінің сынына қарамастан ол Мәскеуге сапарын шегермейтінін айтқан еді.
• 9 мамырда Мәскеуге Словакия премьер-министрі Роберт Фицо да баруды жоспарлап отыр. Егер ол сапарласа, Фицо Ресей Украинаға басып кіргелі бері Ресейге барған алғашқы ЕО жетекшісі болады. Словакия ақпарат құралдары дегенмен кейінгі кезде Фицоның денсаулығы нашарлағанын жазды. Ол Ұлыбританияға сапары мен 1 мамыр күнгі бағдарламасын кейінге шегерген. Фицо партиясының мүшесі, депутат Ян Рихтер сенбі күні соған қарамастан премьер Мәскеуге сапарын шегермейді деп мәлімдеді.

Украина қорғаныс министрлігінің бас барлау басқармасының мәлімдеуінше, украин әскері 2 мамырда ресейлік Су-30 жойғыш ұшағын зениттік қондырғы орнатылған экипажсыз "Магура" катерінен атып түсірді. Ақпаратқа қарағанда, оқиға ресейлік Қара теңіз флоты орналасқан Новороссийск портына жақын жердегі акваторияда болған. 3 мамырға қараған түні украин әскері Краснодар өлкесі жағалауындағы нысандарға экипажсыз катер және дронмен соққы жасаған. Ал Ресей әскери авиациясы шабуылға тойтарыс беруге қатысқан.

Ведомствоның телеграм-арнасы жариялаған видеода атып түсірілген ресейлік ұшақ көрінеді. Жойылған ұшақтың құны 50 млн доллар деп айтылады.

"Бұл теңіз дронының әлемде әскери ұшақты алғаш рет жоюы" деп жазылған хабарламада. Алайда мәселе алғашқы дрон жөнінде болып отырған жоқ. 2024 жылы 31 желтоқсанда украин барлау басқармасы екі ресейлік Ми-8 тікұшағын теңіз дронымен атып түсіргенін хабарлаған. Ресейлік бейресми дереккөздер сол кезде бір тіұшақ атып түсірілгенін айтқан еді.

Ресей қорғаныс министрлігі әзірге Украина бас барлау басқармасының хабарламасына реакция білдірген жоқ. Алайда ресейлік әскери телеграм-арналар Су-30 жойғыш ұшағының атып түсірілгенін және оны теңіз дроны құлатқанын мойындады. "Рыбарь" телеграм-арнасы украин әскері Новороссийскінің батысына таман 50 шақырым аумақта украин әскері Су-30 ұшағын атқанын жазды.

Ұшқыштар ұшақтан секіріп кеткен – оларды азаматтық теңізшілер алып кеткен. "Ең бастысы адамдар тірі" деп жазды "Рыбарь". Әуе ғарыш күштеріне жақын ресейлік Fighterbomber арнасы да солай деп жазды. Украиналық "Крымский ветер" телеграм-арнасының жазуынша, Су-30СМ ұшағы атып түсірілген болуы мүмкін. Ал экипажды Панама туымен жүретін "Виктория Форчун" кемесі алып кетті деп жазды Крым.Реалии.

Украина президенті Владимир Зеленский 3 мамыр кешкі видеомәлімдемесінде аннексияланған Қырымдағы нысандарға шабуыл кезінде украин әскері тағы бір ресейлік ұшақты жойғанын мәлімдеді. Әзірге ақпаратты растайтын тәуелсіз дереккөз табылмады.

Украина президенті Владимир Зеленский Ресей басшысы Владимир Путиннің Жеңістің 80 жылдығын атап өту кезінде атысты үш күнге тоқтату туралы ұсынысын қабылдамады.

Зеленский Путиннің ұсынысын "қойылым" деп атап, мұны "өзін оқшауланудан шығару үшін" жасап отыр деп мәлімдеді. Украина президенті атысты үш күнге емес, 30 күнге тоқтатуды ұсынды.

"Шартсыз атысты тоқтату – америкалықтар ұсынған модель. Біз сонымен жүріп келе жатырмыз. Сол мерзім немесе басқа – ертерек болғаны жақсы. Неге атысты 30 күнге тоқтату керек деп санаймыз? Себебі үш, бес, жеті күн ішінде ештеңені келісе алмайсың" деді Зеленский. Оның сөзінен "Интерфакс-Украина" үзінді келтіреді.

Зеленскийдің пікіріне реакция білдірген Кремльдің өкілі Дмитрий Песковтің мәлімдеуінше, украин билігінің Ресей басқыншылығына реакциясы – бұл бейбітшілікке дайындық тесті еді.

"Екіұштыдан гөрі – кесімді мәлімдемелерді, ең бастысы – мереке күндері шиеленісті азайтуға бағытталған әрекеттерді күтеміз" деді Песков.

Украина басшысы бүгін журналистерге Ватиканда АҚШ президенті Дональд Трамппен кездесу қалай болғанын айтты.

"Біздің команданың жұмысына құрметім зор, бірақ бетпе-бет форматы меніңше, тиімді болды. Бізде әңгіме ауаны дұрыс бағытта өрбіді" деді Зеленский.

Оның сөзінше, осы кездесуден кейін Трамп "барлығына басқаша қарай бастаған".

Зеленский мен Трамп 26 сәуірде Ватиканда кездескен. Олар Рим папасы Францискімен қоштасу рәсіміне барған. Екі басшы 28 ақпан Вашингтонда дауласып қалғаннан кейін алғаш рет бетпе-бет кездескен. Зеленскиймен келіссөзден кейін Трамп Ресей басшысы Владимир Путинді соғысты тоқтатқысы келмегені үшін сынаған.

28 сәуірде Владимир Путин 8 мамырға қараған түннен бастап үш күн әскери қимылды тоқтататынын мәлімдеген. Ал Киев атысты мүлде тоқтатуды ұсынған еді.

Путиннің мамырда бірнеше күнге атысты тоқтату туралы ұсынысына реакция білдірген Ақ үй өкілдері "уақытша емес, атысты тұрақты түрде тоқтатуға" шақырған.

АҚШ Ресейге қарсы жаңа экономикалық санкция пакетін дайындады. Бұл жөнінде дереккөздерге сүйенген Reuters хабарлады. Дереккөздің айтуынша, шектеулер энергетика және банк секторына қарсы бағытталған. Санкция тізімінде "Газпром" және табиғи ресурс саласындағы өзге де компаниялар бар.

Санкцияның мақсаты – Мәскеуге қысымды үдету және оны президент Дональд Трамптың Ресей-Украина соғысын аяқтау бойынша бастамасын қолдауға итермелеу деді дереккөздер. Трамп ұсынылған шараларды қолдай ма, жоқ па, әзірге белгісіз.

АҚШ ұлттық қауіпсіздігінің өкілі Джеймс Хьюиттің айтуынша, президент әу бастан-ақ атысты толық тоқтатуға күш салып келеді, бірақ келіссөздің жай-жапсарын айтудан бас тартты. АҚШ қаржы министрлігі түсініктеме бермеді.

Bloomberg-тің мәліметінше, Трамп Ресейге қысымды үдетудің бірнеше жолын қарастырып жатыр. Трамптың жоспарының жай-жапсары айтылмайды.

Бұған дейін осы аптада АҚШ-тың 70-тен астам сенаторы Ресейге қарсы ірі санкция салу туралы заң жобасын қолдаған. Құжатта өзге жайттармен қатар Ресейден мұнай, газ, уран сатып алатын елдерден келетін импорттық тауарға салынатын баж салығын 500% дейін өсіру қарастырылған.

Өзбекстанның Сentrum Air әуе компаниясы 5 мамырдан бастап Ташкент пен Алматы арасында жолаушылар тасымалдай бастайды. Бұл жөнінде 3 мамырда Қазақстан азаматтық авиация комитеті хабарлады.

Мамырда аптасына екі рет – дүйсенбі мен бейсенбі күндері рейстер ұшырылмақ, ал 6 маусымнан бастап жұма күні ұшатын үшінші рейс қосылмақ.

Сentrum Air – 2023 жылдан бастап жұмыс істеп келе жатқан жеке әуе компаниясы. Ол әлемнің 15 қаласынан Ташкентке жолаушыларды тасымалдайды.

Осы күнге дейін Алматыдан Ташкентке бірнеше ірі әуе компаниялар рейстер ұшырып келеді, арасында AirAstana мен Uzbekistan Airways де бар.

Украинаның мемлекеттік "Хочу жить" жобасы Украинаға қарсы соғысқа қатысу үшін Ресей қорғаныс министрлігімен келісімшартқа отырған 170 түркімен азаматының аты-жөнін анықтады. Тізімдегі 27 адам – соғыста қаза болған деп айтылады. Тізімдегілердің ең жасы – 20 жаста, ең үлкені 61-де.

Бұған дейін "Хочу жить" Ресей әскері қатарында соғысқан Орталық Азияның төрт мемлекетінің азаматтарының деректерін жариялаған еді. Тізімде 661 қазақстандықтың аты-жөні бар. Бұған қоса, 360 қырғыз азаматы, 931 тәжік азаматы, 1110 өзбек азаматы бар.

Украиналық жобаның есебіне қарағанда, Ресей әскері жағына Орталық Азия елдерінің кемінде 3232 азаматы қосылған.

Жоба авторларының пікірінше, Орталық Азия елдерінің азаматтарын Ресей әскеріне негізінен көп ақша береміз деп алдап немесе қысым көрсетіп соғысқа тартады.

Орталық Азия елдері Ресейдің Украинаға басып кіру мәселесінде бейтарап болуға тырысады. Олар әскери басқыншылықты тіке айыптамағанмен қолдамаған да.

Келесі аптада Орталық Азия елдерінің басшылары Екінші дүниежүзілік соғыстағы жеңістің 80 жылдығына орай Мәскеуде өткізілетін парадқа қатысады. Бес елдің президенттері мұндай парадқа 2023 және 2024 жылы да барған.

Украинаға Ресей басқыншылығы жалғасып жатқан шақта Кремль Жеңіс күнін тойлауға ерекше мән беріп отыр. Биыл Ресей Жеңістің 80 жылдығын тойлауды ауқымды түрде атап өтуді жоспарлап отыр. Ресей билігі бұл күнді өзінің саяси мақсаттарын ілгерілету үшін пайдаланады, мысалы Украинаға қарсы басқыншылығын ақтау үшін де қолданады.

Америкалық R.E.M. рок-тобы 1981 жылы жазылған "Radio Free Europe" ("Азат Еуропа радиосы") әнінің ремиксін шығарды. Әнді Бүкіләлемдік баспасөз еркіндігі күні жариялап отыр.

АҚШ-тың Дональд Трамп президенттікке келген соң АҚШ-тың Ғаламдық медиа жөніндегі агенттігі (USAGM) Конгресс бөлген грантты Азаттық радиосына бермей отыр.

R.E.M. тобы қолдау ретінде Азаттық радиосының бренд түсі – сарғыш түспен пластинка, футболка және постер шығарады.

"Бұл – біздің сөз бостандығы мен сапалы журналистиканы қолдауға қосқан үлесіміз. Музыка я еркін баспасөзге цензура салу шындыққа төнген қауіп болады. Баспасөз еркіндігі күні Азат Еуропа радиосының ержүрек журналистеріне сәлем жолдаймын" деді топтың лидері Майкл Стайп америкалық CBS телеарнасына берген сұхбатында.

R.E.M. тобы ашқан онлайн-платформа арқылы әнді, футболканы, постерді сатып алуға болады. Әннен түскен қаржы Азаттық журналистеріне әріқарай адам құқығы, сөз бостандығы миссиясын орындауға беріледі.

"Мен – R.E.M. тобының тыңдарманымын. Олардың музыкасы – мен үшін бостандықтың, ой еркіндігінің бейнесі. Әндерінің сөзі бізді ойландырып, шабыттандырады. Дәл қазір Азаттық радиосының журналистері де осындай іспен айналысып жатыр. Яғни, халықты ақпараттандырып, шабыттандырады және аудиторияның еркіндігі үшін күреседі. Біздің ауыр жұмысымызды R.E.M. тобының талантты музыканттары атап өтіп жатыр" деді Азат Еуропа/Азаттық радиосының президенті Стив Капус.

Германия конституциясын сақтау бойынша федералды ведомство "Германия үшін балама" (AfD) партиясын "экстремисшіл ұйым" деп таныды. Ведомство таратқан хабарламада партия "адамның абыройын құрметтеу принциптерін жүйелі түрде бұзды" дейді.

Der Spiegel басылымының жазуынша, енді партия ресми түрде конституцияға сай емес деп танылады. Демек арнайы қызметтер партия жұмысын жіті тексере алады.

Ведомство партия идеологиясы этникалық түсінікке құрылып, немістер мен басқа этникалық топтардың, әсіресе мұсылмандардың тең құқығын жоққа шығарады дейді.

"Германия үшін балама" партиясы иммигранттарға түбегейлі қарсы.
Ақпанда Германиядағы парламент сайлауында «Германия үшін альтернатива» партиясы екінші орын алған. Ал сайлауда Фридрих Мерц бастаған "Христиан-демократия одағы" және "Христиан-социалистер одағы" (ХДО/ХСО) блогы жеңген. Мерц "Германия үшін балама" партиясымен үкіметтік коалиция құрмайтынын айтқан.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Германиядағы парламент сайлауында "Христиан-демократия одағы" мен "Христиан-социалистер одағы" озды

Вашингтон Украина мен Ресей арасындағы қатынасты бейбіт реттеуге қатысты ұстанымын өзгертіп жатыр және бұдан былай келіссөзге араағайын болу үшін "бірінші шақырту алысымен жахан кезіп ұша жөнелмейді". АҚШ мемлекеттік департаментінің өкілі Тэмми Брюс осылай деп мәлімдеді.

Брюстің сөзінше, мемлекеттік хатшы Марко Рубио АҚШ-тың қатысу форматы өзгеретінін ашық айтқан, дегенмен бейбіт бастамаларды қолдау жалғасады. Вашингтон Ресейге қарсы салынған санкцияларды жоюды жоспарлап отырған жоқ, деді мемлекеттік департаменттің өкілі.

Бұған қоса Брюс қақтығысқа қатысып жатқан екі тараптың соғысты тоқтату үшін нақты қадамдар ұсынып, оны өз бетімен дайындайтын уақыт жетті деген.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Украина мен АҚШ пайдалы қазбалар келісіміне қол қойды

Бұған дейін Fox News арнасына берген сұхбатында АҚШ мемлекеттік хатшысы Марко Рубио Мәскеу мен Киевтің ұстанымдары әлі де алшақ деп мәлімдеген.

"Путин бүкіл Украинаны басып ала алмайды, ал Украина Ресейді 2014 жылғы шекарасына дейін ығыстыра алмайды", – деген Рубио. Оның сөзінше, АҚШ бейбітшілікке қол жеткізуге күш салудан бас тартпайды, бірақ жақында президент Дональд Трамп бұл мәселеге тағы қанша уақыт пен ресурс жұмсай алатыны жөнінде шешім қабылдауға тиіс.

Рубио Ресейдің Украинаға қарсы соғысы халықаралық күн тәртібіндегі маңызды мәселе болып қала беретінін, бірақ "әлемнің ұзақ мерзімдегі болашағы үшін Қытайға байланысты жағдайлар маңыздырақ" екенін айтты.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Трамп Путин Украинаны атқылауды қойып, келісімге қол қойғанын қалайды

• Сәуірдің аяғына Bloomberg агенттігі өз дереккөздеріне сүйеніп, атысты тоқтату жөнінде Ресеймен жүргізілген келіссөздер тығырыққа тірелгенін хабарлаған. Агенттік сөйлескен адамдардың сөзінше, Ресей президенті Владимир Путин соғысты тоқтату жөніндегі кез келген келісімнің шарты ретінде Украинаның ішінара оккупацияланған аймақтары толығымен Мәскеудің бақылауында болсын деген талап айтып отыр. Ондай аймақтарға Луганск, Донецк, Запорожье және Херсон облыстары жатады.
• Путиннің мұндай талабы АҚШ президенті Дональд Трамптың атысты тез арада тоқтатып, соғысты аяқтауды көздеген әрекетіне соққы болып тиіп отыр, деп жазды агенттік. Бейбітшілік туралы келіссөзге көндіруден нәтиже шықпауы Ақ үйдің көңілін қалдырып отырғаны да айтылған.

Қазақстандық Qaznews24 сатиралық паблигі өз құрылтайшысы Темірлан Енсебектің жобадан кететінін жариялады. Сәуір айында сот Еңсебекті "ұлтаралық араздық қоздырды" деген айыппен бес жылға бостандығын шектеген және бірқатар қызметпен айналысуына тыйым салған еді.

Qaznews24 паблигі 1 мамырда Instagram-дағы парақшасында "бүгін Темірлан жобадан толық кететін сәт туды" деген жазба жариялады.

"Бұл шешім оңай болған жоқ. Бірақ ол жобаға, оқырмандарға және, әрине, өзіне деген құрметке сүйене отырып қабылданды. Темірлан өзі бірге болмаса да, жоба өз тірлігін ары қарай жалғастырып, өсіп-өркендей беруі үшін осындай қадамға барды", – делінген онда.

Жазбада Еңсебек енді редакциялық жұмыстарға және шешім қабылдауға араласпайды, аккаунттарға кіре алмайды деп жазылған.

"Qaznews24 жұмысын жалғастырса, сатира үні өшпесе екен деген –Темірланның өз қалауы және елімізде қаншалықты аз қалса да, сөз еркіндігі өмір сүрсінші деген ниеті болды", – деп жазды Qaznews24 постында.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Қамамай тұншықтырды". Темірлан Еңсебекке шыққан үкімге реакция

11 сәуірде Алматының Наурызбай аудандық соты Qaznews24 сатиралық паблигінің авторы Темірлан Еңсебекті "араздық қоздыру" бабы бойынша кінәлі деп тауып, оған бес жылға бостандығын шектеу жазасын кесті. Сот Еңсебектің қоғамдық жұмыспен, соның ішінде журналистикамен айналысуына, митингіге қатысып, сұхбат беруіне тыйым салды.

Темірлан Еңсебек өзіне тағылған айыптарды жоққа шығарып, үкімді "шектен тыс қатал" деп атады.

Темірлан Еңсебектің үстінен қозғалған іске Qaznews24 паблигіндегі постында жариялаған "Йоу, орыстар" деген ән себеп болған. Мазмұнында дөрекі сөздер бар даулы ән әлеуметтік желіде әр жерде жарияланып жүргеніне бір жылдан асқан, бұрын Қазақстанда ол әнге тыйым салынбаған. Бұл ән ресейлік тележүргізуші Тина Канделакидің Қазақстанда "орыс тілі кемсіту көріп жатқаны" жайлы мәлімдемесіне реакция ретінде шыққан еді (Қазақстан сыртқы істер министрлігі Канделакиді сол мәлімдемесінен кейін нон-грата тұлғалары тізіміне қосқан). Бірақ биыл Қазақстан соты ол әнді "ұлтаралық татулық пен халық бірлігіне жік салады" деген байлам жасады. Еңсебек соттағы сөзінде іске ілік болған посты ұлты орыс адамдарға емес, Тине Канделакиге қатысты және Ресейдің Украинаға қарсы басқыншылығына наразылық ретінде жазылғанын айтты.

Еңсебектің адвокаты Жанара Балғабаева соттан Темірланға қарсы "жосықсыз" қозғалған қылмыстық істі жабуды талап етті. Жақында Еңсебек бірінші сатыдағы сот үкіміне келіспейтіні жөнінде шағым бермек ниетте екені белгілі болды.

Qaznews24 сатиралық паблигі 2021 жылдың сәуір айында құрылған. Оның авторы Темірлан Еңсебек сол жылы мамыр айында Қазақстанның бұрынғы президенті Нұрсұлтан Назарбаевты әжуалаған пост жариялағаны үшін қудалауға ұшырады. Оның үстінен қозғалған қылмыстық іс пост авторының "іс-әрекетінде қылмыс құрамы жоқ" болғандықтан 2022 жылы қыркүйек айында жабылған.

АҚШ Конгресінің жоғарғы палатасына Мемлекеттік департаменттің Украинаға 50 миллион долларға немесе одан да көп қаржыға қару-жарақ сатуға рұқсат берілетіні жөнінде хабарлама түскен.

Бұған дейін украиналық басылымдар өз дереккөздеріне сүйеніп, АҚШ президенті Дональд Трамптың әкімшілігі Украинаға қорғаныс өнімдерін коммерциялық жолмен тікелей сатуға рұқсат беру ниеті барын Конгреске хабарлаған деп жазған еді. Киев 2015 жылдан 2023 жылға дейінгі кезеңде осындай жолмен америкалық компаниялардан құны бір жарым миллиард доллардан асатын қару-жарақ сатып алған.

Бұл – АҚШ-та билік басына Дональд Трамп келген соң Ақ үй Украинаға әскери көмек беруді тоқтатып, бұрыннан берілген осындай жәрдемге аудит жүргізуді ұйғарғаннан бері Киевке қару-жарақ жеткізу бойынша қабылданған алғашқы шешім.

Kyiv Post басылымы Ақ үй екі ел арасында минералдық ресурстар жөнінде келісімге қол қойылғаннан кейін көп ұзамай Вашингтон Украинаға әскери қару-жарақ сатуды қайта жандандырғанына назар аударады.

Тұтқын алмасу кезінде Ресейге тапсырылған қазақстандық өзін соғысқа қайта жіберейін деп жатқанын мәлімдеп, көмек сұрады

"Мені Донецк облысына жіберейін деп жатыр. Менде байланыс болмай қалатын сияқты. Әрі қарай мені не күтіп тұрғанын да білмеймін" деді 20 жастағы Байқоңыр тұрғыны Шерхан Егембердиев Airan.media басылымына жіберген видеосында.

Жуырда Пасха мерекесіне орай ұйымдастырылған тұтқын алмасу кезінде Украина жағының Ресейге тапсырған солдаттарының арасында екі қазақстандық бар екені, олардың бірі Шерхан Егембердиев екенін жергілікті БАҚ жазған.

Егембердиевтің сөзінше, ол Ресейге барып, "Ұсақ бұзақылық" жасағаны үшін полиция бөлімшесіне түскен. Ол жерде оған қысым жасалғаннан кейін Ресей қорғаныс министрлігімен келісімшартқа қол қойып, Украинадағы соғысқа жіберілген.

Майданда жараланып, тұтқынға түскен. Украинада жеті ай бойы тұтқында болған.

Airan.media-ның жазуынша, осы тұтқын алмасу кезінде Ресейге берілген тағы бір қазақстандық Ерболат Ордабаевтың да тағдыры белгісіз болып отыр. Тұтқын алмасудан кейін онымен байланыс үзілген.

Қазақстанның құзырлы органдары әзірге оқиғаға реакция білдірмеді.

Пасха мейрамына орай тұтқын алмасу аясында Украина мен Ресей әрқайсысы 246 әскери тұтқынды босатқан. Бұған қоса, Украина келісімнен тыс тағы 31 жауынгерін қайтарып алды деп хабарлады әскери тұтқындар мәселелерімен айналысатын үйлестіру штабы. Сонымен қатар "ізгі ниетті әрекет" ретінде Ресей 31 жаралы украин сарбазын еліне беріп, Украина оның орнына Ресейге 15 жаралы жауынгерді қайтарған.

Бұл – Украина мен Ресейдің тұтқын алмасуы кезінде Орталық Азия елдерінің азаматтарын әскери тұтқын ретінде қайтарған алғашқы жағдай емес. 2024 жылдың шілдесінде Украина Қырғызстан азаматы Әлішер Тұрсыновты Ресейге қайтарған.

Биыл сәуірдің басында "Хочу жить" жобасы Украинадағы соғысқа Ресей жағынан қатысқан немесе қатысып жүрген Қазақстан азаматтарының тізімін жариялаған. Онда 661 адамның есім-сойы бар. Жоба мәліметіне сүйенсек, 2024 жылдың аяқ шеніндегі дерек бойынша, осы тізімдегілердің кемінде 78-і тірілер санатында жоқ деп есептелген.

2024 жылдың қарашасындағы дерекке сәйкес, Украинада соғыс басталғалы бері (2022 жылғы 24 ақпаннан бастап) Қазақстанда шетелдік қақтығыстарға қатысқан 46 қазақстандыққа қатысты қылмыстық іс қозғалған. Алайда олардың нақты қаншасы Украинадағы соғысқа қатысты екені көрсетілмеген.